از آنجائی که کشور ایـران از لـحاظ جغرافیایی بر روی کمربند معدنی جهان قـرار دارد و از ذخائــر عظیم فلـزات و کانی‌های با ارزش برخوردار است بنابراین از نقـطه نظر تاریــخی همین موضوع موجبات گسترش دانش و صنعت فلــزکاری از ایران به سایر مناطق جهان را فراهم ساخته، به طوری که ساکنین مصر، بابل، هند و جیحون با تمام پیشرفت­هایی که در عصر خود داشتند نتوانستند در این زمینه بر ایرانیان پیشی بگیرند. صنعت طلا و جواهر و ساخت و تولید زیورآلات و مصنوعات فلزات قیمتی ایران در این رابطه سرآمد کشورهای جهان است.

آثار هنری بسیار ارزشمند و گرانبهائی که امروزه موزه ­های معتبر داخلی و خارجی و مجموعه­ های خصوصی کلکسیونرهای معروف دنیا را در سراسر جهان زینت بخشیده است بیانگر این حقیقت می­باشد که طلا و جواهرسازان ایرانی در ادوار مختلف تاریخی چه پیش از اسلام و چه بعد از آن در ساختن اشیای تزئینی و زیورآلات گران‌بها از مهارت خارق­الـعاده­ ای برخوردار بوده­ اند و امروزه هر بیننده ­ای که آنها در موزه­‌های معروف بین­‌المللی مشاهده می­ نماید خلاقیت و توانمندی حیرت­ برانگیز سازندگان ایرانی این اشیا را تحسین می­کند. مجسمه مشــهور بز بال‌دار، جام طلای افسـانه زندگی، جام طلای مارلیک و ده­ها اثر تاریخی دیگر اصیل­ترین اسناد تـاریخ فرهنگی و هنری صنعتگران ایرانی در گذرگاه زمان و کارنامه درخشان پیشینیان ما به شمار می ­روند.

همچنین باید اشاره کرد که در دوره هخامنشیان برای اولین بار در جهان سکه طلا توسط داریوش کبیر در ایران ضرب گردید که به آن داریک گفته می­شد. در عصر ساسانیان نیز مصرف طـلا در ایران فراوان بود. بر اساس نوشته­ های مورخین سرشناسی نظیر ویل دورانت، گیرشمن، شاردن و دیگران در ادوار مختلف تاریخی، فعالیت­های تولیدی و بـازرگانی مصنوعات طلا و جـواهر و سنگ­ها و مواد طبیعی قیمتی رونق فراوانی داشته است و طبقه اشراف و ثروتمندان جامعه عموماً از وسایل و اشیای زینتی گرانبهائی که از طلا و جواهرات ساخته شده بود استفاده می­کردند.

از شکوه و عظمت دست‌ساخته‌های هنری ایرانیان در روزگاران هخــامنشی و ساسانی هر چه گفته شود کم است. پادشاهان این سلسله نظـیر هرمز اول، خسرو دوم چنان بـه ساخت زیورآلات اشرافی و به ویژه تاج و تخت پادشاهی توجه داشتند که حیرت مـورخین را برانگیخته است. تئوفیلاکتوس مورخ بیزانسی و ثعالبی مورخ عرب در وصف تاج و تخت پادشاهان مذکور مـطالبی نگاشته­اند و اعتراف کرده­اند که طلا و جواهرسازان ایرانی در عصر خود همواره شـهره آفاق بـوده­اند. به طلا در زبان اوستا «زره نه» یا «زرنه اینه» و در زبان پارسی باستان «زرنه» و در زبان پهلوی «زر» می­گفتند.

از نظر قدمت، قدیمی­ترین معدن طلایی که اسم آن در تاریخ آمده معدن سیستان و پس از آن، معدن «کوه زر دامغان» است. فعالیت معدن طلای موته اصفهان نیز به احتمال قوی به 8 هزار سال پیش برمی­گردد. در موته کارگاه­ های قدیمی که نشان­ دهنده استخراج طلا در دوره­های گذشته است در حوزه­ای به وسعت 100 کیلومترمربع وجود دارد.

با گام نهادن به قرن بیستم صنعت طلا و جواهرسازی ایران وارد عصر جدیدی شد. زیرا به تدریج لباس­های ایرانیان از حالت سنتی گذشته خارج گردید و در اثر افزایش رفت و آمدهای مردم ایـران به ویژه با اروپائیان تا حدود زیادی صنعت طلا و جواهرسازی هم تحت تأثیر قرار گرفت و سبک­های جـدیدی در تولید مصنوعات مردم‌پسند بـه کار گرفته شد. البته در تاریخ ایران پس از استقرار سـلسله پهلوی نیز تزئینات شاهی نظیر تاج جدید چوگان جدید و جامه­ های جدید و غیره ساخته شد که هم اکنون در موزه جواهرات بانک مرکزی نگهداری می­شود. به هر صورت تاریخ طلا و جواهرات ایران سرشار از غرور و افتخارات فراوان برای سازندگان و هنرمندان این صنعت است و نشـان می­دهد که همواره در طول تاریخ این کشور طلا و جواهرسازان هنرمند ایرانی با خلق آفرینش­های بی­نظیر و بی­همتا توانسته­اند توجه جهانیان را به خود جلب کنند و شاهکارهای هنری آنان همیشه خواهد توانست در سطح بین­ المللی مطرح باشد و کارنامه این صنعت و هنر اصیل ایرانی درخشان­تر از گذشته باقی بماند.

در مورد تاریخچه­ ی صنعت طلاسازی در اصفهان اطلاعات دقیقی در دست نیست اما گفته می­شود سابقه­ ی این صنعت به بیش از 400 سال قبل بازمی­گردد. اصفهان شهری هنرپرور است و هنر با زندگی مردم این شهر آمیخته شده است به نحوی که صنایع دستی اصفهان علی­رغم تمام سوءمدیریت‌ها و ضعف­های موجود، جایگاه خود را در جهان حفظ کرده و زبانزد گردشگران داخلی و خارجی است. وجود آثار تاریخی و هنری بسیار و حفظ بافت سنتی اطراف بسیاری از این آثار، زمینه را برای بروز و رشد ذوق و قریحه سرشار هنرمندان مبتدی فراهم می­ نماید. صنعت ساخت زیورآلات طلا و یا به عبارت دیگر زرگری یکی از فعالیت­های هنری است که از جایگاه خاصی در اصفهان برخوردار است و خانواده­ های زیادی مستقیم و یا غیرمستقیم از آن امرار معاش می­کنند. از آنجا که این حرفه نیز مانند سایر صنایع دستی اصفهان، موروثی می­باشد افرادی را می­توان یافت که چندین نسل آن­ها زرگر بوده است و به نوعی نام خانوادگی آن­ها نیز تحت تأثیر قرار گرفته است.

غیر از اصفهان، شهرهای خمینی­ شهر، نجف ­آباد، کاشان، مبارکه، رهنان و شاهین­ شهر شاخص­ ترین شهرهای فعال در طلاسازی هستند ولی میزان تولید و فعالیت آنها محدود است. تولیدکنندگانی که در شهرهای فعال نام برده مشغول فعالیت هستند عمدتاً محصولات خود را به بازار اصفهان و یا تهران منتقل می­کنند تا از طریق عمده­ فروشان این بازارها به فروش برسد.

خوشه طلای اصفهان

با توجه به این که اصفهان بزرگ‌ترین تولید­کننده مصنوعات طلا در کشور محسوب شده و به تنهایی حدود 50 درصد تولید داخلی را در اختیار دارد، توسعه خوشه صنعتی طلای اصفهان به منظور توانمند­سازی و افزایش رقابت­پذیری صنعت طلاسازی اصفهان از طریق بررسی و رفع موانع قانونی، تکنولوژیکی و مالی در دستور کار شرکت شهرک‌های صنعتی استان اصفهان قرار گرفت و پروژه توسعه خوشه طلا در اواخر دهه 80 و اوایل دهه 90 شمسی در همین راستا تعریف و اجرا شد.

پس از اتمام فاز توسعه خوشه طلای اصفهان، شبکه توسعه فراگیر خوشه در قالب انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان طلا، جواهر، نقره و سنگ‌های قیمتی استان اصفهان به همت برخی از فعالان این هنر صنعت تأسیس شد تا بتواند مأموریت خود (لینک به بیانیه مأموریت) را در راستای ارتقای سطح این هنر صنعت و بهبود محیط کسب و کار به انجام برساند.

این انجمن بر اساس موافقت اصولی شماره 9202/43/ص مورخ 13/10/1395 اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران مبنی بر تأسیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان طلا، جواهر، نقره و سنگ های قیمتی استان اصفهان تأسیس و اساسنامه آن در تاریخ 14/12/95 به تصویب مجمع عمومی مؤسسین رسید.